Lời hứa 'bệnh tật không rời nhau' của người chồng với vợ mắc Alzheimer
Hà Nội12 năm chăm vợ mắc bệnh Alzheimer, ông Đỗ Khắc Nhan, 67 tuổi, nói "mỗi ngày như trận chiến" khi vợ ông ngô nghê như đứa trẻ, không nhận ra chồng con, sống phụ thuộc hoàn toàn vào người khác.
Tại hành lang Bệnh viện Lão khoa Trung ương, ông Nhan nắm chặt tay người vợ không rời một giây. Thân hình ông gầy gò, đôi mắt trũng sâu, mỗi bước đi đều chậm chạp dìu bà Tào Thị Nhỉ, 66 tuổi, người bạn đời đã không còn nhận ra ông.
"Mỗi ngày như một cuộc đấu tranh", ông Nhan nói, giọng yếu ớt. 12 năm chăm sóc vợ mắc Alzheimer đã biến cuộc sống của ông thành một vòng lặp của sự canh chừng và kiệt quệ. "Bây giờ vợ tôi chẳng khác nào một đứa trẻ, thậm chí còn khó chăm hơn".
Hơn một thập niên trước, bà Nhỉ là người phụ nữ nhanh nhẹn, tháo vát, hay cười. Nhưng "kẻ cắp ký ức" mang tên Alzheimer đến vào năm 2013, ban đầu chỉ là những lần quên chỗ để đồ, quên bữa ăn. Dần dần, bà mất khả năng trò chuyện, không còn tự mặc quần áo hay cầm thìa, thậm chí không nhận ra con cháu. Cuộc sống của bà phụ thuộc hoàn toàn vào chồng do hai người con bận rộn mưu sinh.
Những năm trước, ông Nhan vừa cấy lúa, chăn bò vừa phải dắt bà theo mỗi khi ra đồng vì không có ai trông nom. Nhiều lần mải nấu cơm, ông phải đóng kín cửa, sợ bà đi lang thang. Nhưng tai nạn vẫn ập đến, bà ngã đập đầu, phải nhập viện cấp cứu.
Giấc ngủ của ông chưa bao giờ trọn vẹn. Nửa đêm, bà hay giật mình tỉnh dậy, ngồi thẫn thờ. Ông vừa dỗ dành vừa canh chừng. Hai năm gần đây, người chồng bán bò, nghỉ hết việc đồng áng để ở nhà, sống qua ngày bằng số tiền ít ỏi trong khi chi phí thuốc men, tã bỉm ngày một tăng.
Nhưng nỗi đau thể xác không sánh được với nỗi cô độc và tuyệt vọng. "Nhiều lúc tôi lại nhớ người vợ năm nào vẫn chăm lo cho cả nhà", ông nói, mắt hướng về người vợ đang ngồi đó với ánh mắt vô hồn. "Nhưng rồi lại tự nhủ: Nếu không có mình, bà biết nương tựa vào ai. Thế là tôi lại gượng dậy".
Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng sa sút trí tuệ, một thuật ngữ chung cho tình trạng suy giảm chức năng nhận thức nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Bệnh xảy ra khi các protein bất thường, beta-amyloid và tau, tích tụ trong não, tạo thành các mảng bám và đám rối làm chết dần các tế bào thần kinh. Quá trình này không thể đảo ngược và đến nay vẫn chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn.
Triệu chứng Alzheimer sẽ tiến triển nặng dần theo thời gian. Ở giai đoạn sớm, dấu hiệu chủ yếu là giảm trí nhớ ở mức độ nhẹ, bệnh nhân nhớ nhớ quên quên, khó khăn trong việc diễn đạt bằng ngôn ngữ, thay đổi hành vi, tâm trạng và tính cách. Khi bệnh trở nên nặng hơn, người bệnh mất khả năng trò chuyện và tương tác, không thể tự mình ăn uống, tắm rửa hay vệ sinh cá nhân mà phải phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc.
Trên toàn cầu, gánh nặng từ sa sút trí tuệ đang ngày càng gia tăng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có hơn 57 triệu người đang sống chung với tình trạng này, con số dự báo sẽ tăng lên 139 triệu vào năm 2050. Hiệp hội Alzheimer Thế giới (ADI) cảnh báo sa sút trí tuệ có thể trở thành nguyên nhân gây tử vong thứ ba toàn cầu vào năm 2040.
Tại Việt Nam, với tốc độ già hóa dân số thuộc hàng nhanh nhất thế giới, thách thức này càng trở nên cấp bách. Ước tính có khoảng 600.000 người đang sống chung với sa sút trí tuệ, nhưng con số thực tế có thể cao hơn nhiều do nhận thức về bệnh còn hạn chế. Nhiều trường hợp bị bỏ qua, cho là "lú lẫn tuổi già".
Gánh nặng không chỉ đè lên hệ thống y tế mà còn lên vai những người chăm sóc như ông Nhan. Một nghiên cứu trên tạp chí The Lancet cho thấy, người chăm sóc bệnh nhân Alzheimer có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn 30% và rối loạn lo âu cao hơn 40% so với dân số chung. Họ cũng phải đối mặt với nguy cơ suy giảm sức khỏe thể chất do căng thẳng mãn tính và thiếu ngủ.
PGS.TS Nguyễn Thanh Bình, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Trí nhớ và Sa sút trí tuệ, Bệnh viện Lão khoa Trung ương, cho biết tuổi tác, di truyền và giới tính là những yếu tố nguy cơ không thể thay đổi. Tuy nhiên, có tới 40% các trường hợp sa sút trí tuệ có thể được ngăn ngừa hoặc trì hoãn bằng cách tác động vào 12 yếu tố lối sống, bao gồm kiểm soát huyết áp, phòng chống tiểu đường, giảm béo phì, duy trì hoạt động thể chất, rèn luyện trí não và tăng cường giao tiếp xã hội.
Hiện tại, mục tiêu điều trị chủ yếu là làm chậm tiến triển bệnh và quản lý các triệu chứng hành vi để nâng cao chất lượng sống cho cả bệnh nhân và người nhà.
Đối với những người như ông Nhan, mỗi ngày vẫn là một cuộc đấu tranh, nhưng tình nghĩa vợ chồng, lời hứa thuở xưa: "Có bệnh tật cũng không rời nhau", tiếp thêm nghị lực cho ông chăm sóc bạn đời.
