Trầm cảm tuổi già bởi những đứa con 'ký sinh'
Hà NộiỞ tuổi 65, thay vì an hưởng tuổi già, bà Đào thường xuyên thức trắng đêm với những cơn đau đầu quay cuồng và nhịp tim dồn dập.
Nguồn cơn của sự suy kiệt này không đến từ bệnh lý tuổi tác, mà xuất phát từ áp lực phải nuôi dưỡng hai người con đã ở độ tuổi U40 nhưng vẫn hoàn toàn lệ thuộc tài chính. Con trai cả 39 tuổi liên tục nhảy việc với lý do "tìm lại bản thân", phó mặc vợ con và gánh nặng kinh tế cho mẹ, trong khi con gái út 33 tuổi làm nghề tự do với thu nhập bấp bênh, vẫn giữ thói quen sống dựa dẫm.
Với lương hưu chưa đầy 15 triệu đồng của hai vợ chồng, bà Đào phải gồng gánh chi phí sinh hoạt cho đại gia đình 9 người. Để duy trì cuộc sống, bà bán cả vàng, rút sạch tiền tiết kiệm và vay mượn khắp nơi dưới vỏ bọc "lo cho cháu đi học". Tình trạng căng thẳng kéo dài khiến bà được bác sĩ Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương chẩn đoán rối loạn lo âu và nguy cơ trầm cảm nghiêm trọng.
Ông Hòa, 62 tuổi, không sống chung với con nhưng chưa bao giờ được yên. Mỗi lần điện thoại người lạ reo, tim ông thắt lại. Đầu dây bên kia: "Bảo cháu trả nợ, không thì gia đình phải chịu". Ban đầu vài chục triệu, rồi vài trăm triệu. Con trai gần 40 tuổi của ông hay nợ nần, thường xuyên "bòn rút" tiền cha mẹ và buộc họ phải trả nợ thay. Ông Hòa không dám nghe điện thoại, không dám mở cửa, đêm giật mình vì tiếng xe dừng trước cổng. Bế tắc kinh tế khiến ông sụt cân nhanh, dễ cáu gắt, đánh trống ngực, hay quên, mất ngủ kéo dài. Bác sĩ cảnh báo ông trầm cảm do căng thẳng mạn tính.
Chuyên gia tâm lý Nguyễn Thị Hương Lan, Trưởng phòng Tâm lý tại Viện đào tạo BHIU, Đại học Quốc tế Bắc Hà, cho biết con cái trưởng thành vẫn phụ thuộc kinh tế vào cha mẹ đang trở thành khủng hoảng âm thầm ở nhóm người lớn tuổi. Nhiều cha mẹ 55-70 tuổi tìm đến tư vấn vì mất ngủ kéo dài, lo âu mạn tính về tiền bạc, suy kiệt và trầm cảm từ nhẹ đến trung bình.
Chưa có thống kê số người trưởng thành tại Việt Nam sống "ăn bám" cha mẹ. Tuy nhiên, theo Cục Thống kê, quý III/2025 ghi nhận 1,6 triệu thanh niên 15-24 tuổi không có việc làm, không tham gia học tập hoặc đào tạo, chiếm 11,5% tổng số thanh niên. Số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động tăng hơn 222.000 so với quý trước và tăng 183.000 so với cùng kỳ năm ngoái.
Trên thế giới, hơn một phần ba người trưởng thành ở Anh trong độ tuổi 35-44 vẫn sống nhờ tiền trợ cấp của cha mẹ, theo Independent. Không chỉ giới trẻ sống cùng gia đình và chưa có công việc toàn thời gian, những người trưởng thành vốn được kỳ vọng đã độc lập kinh tế cũng cần cha mẹ hỗ trợ. Ở Hàn Quốc, khảo sát Viện Y tế và Xã hội năm 2022 trên 14.000 người trưởng thành cho thấy 49,7% người ở độ tuổi 30 và 48,8% người ở độ tuổi 40 vẫn chưa kết hôn và sống cùng cha mẹ do điều kiện kinh tế eo hẹp.
Người Anh dùng thuật ngữ NEET (Not in Education, Employment, or Training) để chỉ những người không đóng góp sức lao động cho xã hội, không tham gia giáo dục hoặc đào tạo, tách khỏi sự cạnh tranh xã hội, không có thu nhập, hoàn toàn ký sinh vào gia đình. Ở Pháp, họ được gọi là "con chuột túi" (Kangaroo), được bố mẹ nuôi kể cả khi trưởng thành. Ở Trung Quốc, đó là "đứa trẻ to xác" không thể tự độc lập kinh tế, cần sự bảo bọc của cha mẹ.
Lý giải về nguyên nhân sâu xa, bà Lan cho rằng tư duy "hy sinh" thâm căn cố đế của văn hóa Á đông là yếu tố then chốt. Nhiều bậc cha mẹ đồng nhất giá trị bản thân với sự hy sinh, tin rằng mình không được phép an nhàn khi con còn khó khăn. Tâm lý này, cộng hưởng với nỗi sợ bị con cái xa lánh và áp lực sĩ diện với xã hội khi con chưa thành đạt, khiến họ tự nguyện trở thành "nguồn cung" tài chính vô điều kiện. Họ cố gắng bù đắp cho con bằng vật chất với suy nghĩ sai lầm rằng buông tay đồng nghĩa với việc đẩy con vào ngõ cụt.
Tuy nhiên, cái giá phải trả cho sự bao bọc này là sức khỏe và tuổi thọ của chính cha mẹ. Về mặt y học, trạng thái lo âu thường trực kích thích cơ thể sản sinh cortisol liên tục, gây suy giảm miễn dịch và gia tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, huyết áp, tiểu đường. Về mặt xã hội, sự nuông chiều thái quá tạo ra một thế hệ thụ động, ích kỷ, thiếu kỹ năng sinh tồn và khả năng đối mặt với khó khăn. Khi cha mẹ già yếu qua đời, những "đứa trẻ to xác" này sẽ trở thành gánh nặng kép cho hệ thống an sinh xã hội.
Để giải quyết vấn đề, các chuyên gia khuyến nghị phụ huynh cần thiết lập ranh giới tài chính cứng rắn. Thay vì chu cấp vô điều kiện, cha mẹ nên chuyển sang cơ chế "hỗ trợ có thời hạn", gắn liền với các cam kết tự lập cụ thể của con cái, tuyệt đối không chi trả nợ nần cá nhân thay con. Một cuộc đối thoại thẳng thắn về giới hạn sức khỏe và tài chính là bước đi cần thiết để tái lập trật tự gia đình. Trầm cảm tuổi già thường không biểu hiện qua nước mắt mà qua sự chịu đựng âm thầm, do đó việc nhận diện sớm các dấu hiệu như mất ngủ, thay đổi tính nết để can thiệp y tế kịp thời là vô cùng quan trọng nhằm bảo vệ chất lượng sống của người cao tuổi.
