Xét nghiệm chụp chiếu - ranh giới giữa cần thiết và lạm dụng
Chỉ định xét nghiệm, chụp chiếu là một phần không thể thiếu trong y học hiện đại, giúp bác sĩ "nhìn xuyên thấu" cơ thể, song ranh giới giữa việc cần thiết và sự lạm dụng khá mong manh.
Bà Minh, 65 tuổi, bị đái tháo đường nhiều năm. Khi vào TP HCM thăm con cháu, bà tranh thủ đến bệnh viện kiểm tra và được bác sĩ chỉ định một loạt xét nghiệm máu, nước tiểu, chụp CT ở các vị trí bụng, lồng ngực, mạch vành, tim... Tổng chi phí gần 20 triệu đồng khiến con gái bà băn khoăn "bác sĩ lạm dụng chỉ định", song đội ngũ y tế cho rằng việc này là cần thiết để tầm soát các nguy cơ đột quỵ, tim mạch... cho bệnh nhân.
Kết quả chụp chiếu cho thấy bà Minh có thêm các vấn đề như mỡ máu cao, acid uric tăng, hở van tim nhẹ cần điều trị, bà vẫn không khỏi nghi ngại về khoản tiền lớn đã chi trả. "Tôi không biết những chụp chiếu này quan trọng không, bác sĩ chỉ định thì thực hiện, may là kết quả không quá nguy hiểm", bà nói. Sau đó, bà Minh chuyển sang theo dõi điều trị tại một bệnh viện công với chi phí thấp hơn.
Câu chuyện của bà Minh không phải là cá biệt. Việc chụp chiếu trở nên phổ biến đến mức nhiều người xem đó là điều hiển nhiên mỗi khi đi khám bệnh. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế cho rằng ranh giới giữa việc cần thiết và lạm dụng chỉ định xét nghiệm, chụp chiếu là rất mong manh, khó xác định.
Bác sĩ Trần Minh Thiệu, Khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Trưng Vương, cho rằng thế giới hiện nay khuyến khích y học bằng chứng. Trong đó, các chẩn đoán hình ảnh, nội soi, xét nghiệm... được xem là những bằng chứng quan trọng để hỗ trợ quá trình ra quyết định điều trị, can thiệp và theo dõi sau đó, bên cạnh kinh nghiệm lâm sàng của bác sĩ và mong muốn của người bệnh.
Tại Việt Nam, Bộ Y tế cũng yêu cầu các bệnh viện triển khai hệ thống lưu trữ và truyền tải hình ảnh (RIS-PACS), thể hiện vai trò cần thiết không thể thiếu của chẩn đoán hình ảnh. Việc chụp chiếu trở nên phổ biến đến mức nhiều người xem đó là điều hiển nhiên mỗi khi đi khám bệnh. Nhờ các phương tiện hình ảnh hỗ trợ, bác sĩ có thể "nhìn xuyên thấu" cấu trúc bên trong cơ thể bệnh nhân, phát hiện các vấn đề mà mắt thường không thể quan sát. Các kết quả cận lâm sàng chính là cơ sở để bác sĩ giải thích cho bệnh nhân về chỉ định điều trị.
Theo bác sĩ Hoàng, bệnh viện đã có quy trình sử dụng các phương tiện chẩn đoán và điều trị bệnh theo hướng dẫn của Bộ Y tế, cùng phác đồ riêng của từng loại bệnh cụ thể. Hầu hết bệnh nhân được thực hiện theo từng bước, không thể sử dụng đến biện pháp cao nhất, tốn kém nhất ngay từ đầu, vì liên quan đến các vấn đề như bảo hiểm y tế, nguồn lực đáp ứng của bệnh viện cũng như khả năng tài chính của người bệnh.
"Các phương tiện chụp chiếu ngày càng tiến bộ nhưng vẫn có những ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe, nếu lạm dụng không chỉ gây lãng phí mà khiến người bệnh đối diện nguy cơ tiếp xúc tia xạ, các chất độc hại không cần thiết", bác sĩ nói.
Hiện, không ít nơi quảng cáo các gói chụp chiếu tầm soát với giá lên đến hàng chục triệu đồng. Các bác sĩ khuyến cáo người dân cần tỉnh táo và tham khảo, tìm hiểu kỹ thông tin trước khi lựa chọn. Chỉ nên thực hiện các phương pháp tầm soát theo chương trình khuyến cáo của bác sĩ hoặc khi có yếu tố nguy cơ, triệu chứng nghi ngờ rõ ràng.
Điều quan trọng là đừng ngần ngại đặt câu hỏi cho bác sĩ về sự cần thiết của từng xét nghiệm, chụp chiếu được chỉ định, lợi ích và rủi ro tiềm ẩn, cũng như các lựa chọn thay thế nếu có. Việc tầm soát quá mức có thể gây lo lắng không cần thiết, dẫn đến các xét nghiệm xâm lấn, độc hại, tốn kém và điều trị không cần thiết.
Trong bối cảnh y tế phát triển, việc trở thành một bệnh nhân thông thái, chủ động tìm hiểu và đặt câu hỏi về các chỉ định y tế là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và ví tiền của chính mình, bác sĩ Thiệu cho hay.
