Vì sao số người tử vong do ung thư tăng báo động?
Già hóa dân số, hút thuốc, rượu, béo phì và ô nhiễm không khí là những nguyên nhân có thể đẩy số ca ung thư toàn cầu tăng vọt trong 25 năm tới, theo giới chuyên gia.
Số ca tử vong do ung thư trên toàn thế giới dự kiến tăng gần 75% trong vòng 25 năm tới, bất chấp những tiến bộ trong điều trị, Euro News trích dẫn nghiên cứu từ tạp chí The Lancet, hôm 27/9. Sự gia tăng này đồng nghĩa với khoảng 18,6 triệu người tử vong vì ung thư vào năm 2050, tăng mạnh so với 10,4 triệu ca ghi nhận năm 2023.
Bên cạnh số ca tử vong, The Lancet dự báo số ca ung thư mắc mới tăng hơn 60%, lên 30,5 triệu ca vào năm 2050. Nguyên nhân chính dẫn đến sự tăng vọt này là sự gia tăng và già hóa dân số toàn cầu, bên cạnh các yếu tố nguy cơ từ lối sống như hút thuốc và chế độ ăn uống không lành mạnh. Phân tích chỉ ra hơn 40% số ca tử vong do ung thư hiện tại liên quan đến 44 yếu tố nguy cơ "có thể thay đổi được", như hút thuốc, chế độ ăn uống không lành mạnh và đường huyết cao.
Tiến sĩ Theo Vos, một trong các tác giả nghiên cứu và là nhà khoa học tại Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe Mỹ (IHME), nhận định: "Đây là cơ hội lớn cho các quốc gia nhắm vào những yếu tố nguy cơ này, qua đó có khả năng ngăn ngừa các trường hợp ung thư và cứu sống nhiều người".
Trong năm 2023, các yếu tố nguy cơ này đóng vai trò trong 46% số ca tử vong do ung thư ở nam giới, chủ yếu do thuốc lá, chế độ ăn uống, rượu bia, các rủi ro nghề nghiệp và ô nhiễm không khí. Ở phụ nữ, tỷ lệ này là 36%, với các nguyên nhân hàng đầu bao gồm thuốc lá, quan hệ tình dục không an toàn, chế độ ăn uống, béo phì và đường huyết cao.
Ung thư được xem là bệnh của tuổi già. Mọi người sống lâu hơn, có nghĩa là tế bào của họ có nhiều thời gian hơn để tích lũy các đột biến gen, dẫn đến ung thư. Bên cạnh đó, gia tăng dân số đơn thuần cũng khiến tổng số người có khả năng mắc bệnh tăng lên, tạo nên gánh nặng kép. Hai yếu tố này là động lực chính, không thể đảo ngược, đẩy tổng số ca ung thư lên mức cao kỷ lục.
Mặc dù già hóa dân số là tất yếu, nhưng hơn 40% số ca tử vong do ung thư liên quan đến các yếu tố có thể kiểm soát. Các nguy cơ này đang lan rộng, đặc biệt ở các nước đang phát triển khi họ chuyển sang lối sống nhanh. Hút thuốc lá vẫn là thủ phạm số một, không chỉ gây ung thư phổi mà còn liên quan ít nhất 15 loại ung thư khác.
Thừa cân, béo phì là thách thức sức khỏe cộng đồng lớn thứ hai. Mô mỡ thừa hoạt động như một cơ quan nội tiết, sản sinh hormone và chất gây viêm, trực tiếp thúc đẩy sự phát triển của tế bào ung thư. Tình trạng này liên quan đến ung thư nội mạc tử cung, ung thư vú sau mãn kinh, ung thư đại trực tràng.
Chế độ ăn uống không lành mạnh (ít chất xơ, nhiều thịt đỏ và thịt chế biến sẵn) và thói quen lạm dụng rượu bia cũng làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư tiêu hóa và ung thư gan. Ngoài ra, các tác nhân lây nhiễm như virus HPV (gây ung thư cổ tử cung) và virus viêm gan B/C (gây ung thư gan) vẫn là nguyên nhân chủ yếu ở các nước thu nhập thấp.
Tác động mạnh nhất đến các nước thu nhập thấp
Năm 2023, thế giới ghi nhận 18,5 triệu ca ung thư mới và 10,4 triệu ca tử vong, đều tăng đáng kể so với năm 1990. Mặc dù tỷ lệ tử vong đã giảm, phần lớn nhờ sự sụt giảm ở các nước giàu có hơn.
Gánh nặng bệnh tật ung thư ngày càng gia tăng dự kiến sẽ tác động mạnh nhất đến các quốc gia có thu nhập thấp trong những năm tới. Theo phân tích, các nước này sẽ chiếm hơn một nửa số ca mắc mới và hai phần ba số ca tử vong từ nay đến năm 2050.
Ông Meghnath Dhimal từ Hội đồng Nghiên cứu Sức khỏe Nepal, đồng tác giả nghiên cứu, gọi gánh nặng ung thư ngày càng lớn ở các quốc gia này là "một thảm họa sắp xảy ra".
Các nhà nghiên cứu kêu gọi cần cải thiện khả năng tiếp cận các phương pháp chẩn đoán ung thư nhanh hơn, chính xác hơn, điều trị chất lượng và chăm sóc hỗ trợ, đặc biệt ở các nước có thu nhập thấp "Các biện pháp can thiệp ung thư hiệu quả về chi phí đã có tại các quốc gia ở mọi giai đoạn phát triển", Dhimal nói.
Năm 2022, Việt Nam ghi nhận khoảng 180.000 ca ung thư mới và 120.000 ca tử vong. Với xu hướng gia tăng nhanh, dự báo đến năm 2045, số ca ung thư mới sẽ vượt 292.000 và tử vong hơn 208.000, tức tăng khoảng 60-70% so với hiện nay, theo ThS.BS.CK1 Phương Lễ Trí, Viện Nghiên cứu Tâm Anh, nói tại hội nghị khoa học thường niên ngày 27/9.
