Uống nước chanh ấm buổi sáng trị gan nhiễm mỡ?
Chưa có bằng chứng khoa học chứng minh nước chanh chữa gan nhiễm mỡ, dù hỗ trợ tiêu hóa nhẹ; các quan niệm "thải độc gan" là sai lầm, thiếu cơ sở.
Uống nước chanh ấm mỗi sáng từ lâu đã trở thành thói quen phổ biến, được nhiều người tin rằng có thể thanh lọc cơ thể, giải độc gan, hỗ trợ tiêu hóa và giảm mỡ nội tạng. Nhiều người chia sẻ rằng sau một thời gian duy trì thói quen này, họ cảm thấy khỏe khoắn hơn, nhẹ bụng hoặc thậm chí giảm men gan. Từ đó, một số ý kiến cho rằng nước chanh có thể điều trị gan nhiễm mỡ - một bệnh lý chuyển hóa ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại. Tuy nhiên, theo bác sĩ Nguyễn Phối Hiền, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM - Cơ sở 3, quan điểm này cần được đánh giá lại dựa trên cơ sở khoa học và y học chính thống.
Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD - Non-Alcoholic Fatty Liver Disease) là tình trạng mỡ tích tụ quá mức trong tế bào gan, không liên quan đến việc sử dụng rượu bia. Bệnh lý này thường gắn liền với béo phì, rối loạn chuyển hóa lipid, tiểu đường type 2 và hội chứng chuyển hóa. Nếu không được kiểm soát, gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành viêm gan, xơ hóa, xơ gan, thậm chí ung thư gan.
Hiện nay, chưa có loại thuốc đặc hiệu nào được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) hoặc Bộ Y tế Việt Nam phê duyệt để điều trị gan nhiễm mỡ không do rượu. Các khuyến nghị từ Hiệp hội Gan Mỹ (AASLD) nhấn mạnh rằng phương pháp điều trị chủ đạo là giảm cân hợp lý, điều chỉnh chế độ ăn uống, duy trì vận động thể lực đều đặn và kiểm soát các yếu tố chuyển hóa liên quan.
Mặc dù một số nghiên cứu đã xem xét tác động của thực phẩm giàu vitamin C và chất chống oxy hóa đối với sức khỏe gan, nhưng chưa có nghiên cứu đối chứng ngẫu nhiên nào chứng minh rằng uống nước chanh đơn thuần có thể giảm mỡ trong gan hay cải thiện tình trạng bệnh lý. Chanh chứa vitamin C và axit citric, có thể hỗ trợ tiêu hóa ở mức độ nhẹ và cung cấp nước cho cơ thể. Tuy nhiên, quan niệm rằng nước chanh có thể "đánh tan mỡ gan" hoặc "làm sạch gan" là một cách hiểu đơn giản hóa, không chính xác về cơ chế bệnh sinh.
Trên mạng xã hội, nhiều thông tin lan truyền cho rằng nước chanh giúp "thải độc gan", tính axit của chanh có thể "phân giải mỡ thừa", hoặc chanh kích thích sản xuất dịch mật để tiêu hóa chất béo. Một số người còn cho rằng cảm giác nhẹ bụng, da sáng hơn là dấu hiệu bệnh gan đã cải thiện. Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định gan vốn là cơ quan giải độc tự nhiên hiệu quả, không cần đến các thức uống "detox". Mỡ trong gan là kết quả của rối loạn chuyển hóa phức tạp, không thể loại bỏ bằng axit nhẹ từ chanh; sản xuất dịch mật là một cơ chế nội tiết phức tạp, không phụ thuộc vào chanh.
"Cảm giác khỏe hơn có thể đến từ việc tăng lượng nước uống, giảm tiêu thụ đồ ngọt hoặc kiêng rượu bia, chứ không phải do nước chanh trực tiếp tác động", bác sĩ Hiền nói.
Uống nước chanh pha loãng, sau bữa ăn và ở mức độ vừa phải thường không gây hại cho người khỏe mạnh. Tuy nhiên, lạm dụng nước chanh có thể dẫn đến nhiều vấn đề. Uống nước chanh đậm đặc khi đói có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày, đặc biệt ở những người có tiền sử viêm loét dạ dày - tá tràng, dẫn đến đau hoặc buồn nôn. Sử dụng quá nhiều nước chanh trong ngày có thể làm mòn men răng. Người đang dùng thuốc điều trị bệnh chuyển hóa cần thận trọng với thực phẩm có tính axit mạnh. Đặc biệt, với bệnh nhân gan nhiễm mỡ, nhất là khi men gan cao hoặc có dấu hiệu viêm gan, việc tự ý sử dụng các loại "nước detox" không có chỉ định y khoa có thể làm tăng gánh nặng cho gan, thậm chí gây biến chứng nguy hiểm.
Để phòng ngừa và kiểm soát gan nhiễm mỡ, bác sĩ Hiền khuyến nghị người bệnh cần tuân thủ các nguyên tắc khoa học. Giảm cân hợp lý, chỉ cần giảm 5-10% trọng lượng cơ thể, có thể cải thiện rõ rệt tình trạng mỡ trong gan, nhưng cần tránh các phương pháp giảm cân cực đoan như nhịn ăn.
Chế độ ăn uống khoa học bao gồm hạn chế thực phẩm chiên xào, đường tinh luyện, nước ngọt; tăng cường rau xanh, chất xơ, ngũ cốc nguyên cám và cá béo. Đồng thời giảm tối đa rượu bia, kể cả với gan nhiễm mỡ không do rượu.
Tăng cường vận động với ít nhất 150 phút hoạt động thể lực mỗi tuần, như đi bộ nhanh, bơi lội hoặc đạp xe, kết hợp các bài tập aerobic và sức bền, là yếu tố quan trọng. Ngoài ra, cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, theo dõi các chỉ số men gan (ALT, AST), lipid máu, glucose máu và thực hiện siêu âm gan, đặc biệt với những người có nguy cơ cao như béo phì hoặc tiểu đường.
