Ung thư thận - sát thủ thầm lặng
Ung thư thận thường diễn tiến thầm lặng ở giai đoạn đầu, phần lớn trường hợp được phát hiện tình cờ khi siêu âm hoặc chụp CT bụng vì những lý do khác.
Bác sĩ nội trú Cao Minh Phúc, khoa Phẫu thuật Tiết niệu, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết thận là cơ quan nhỏ nhưng đóng vai trò thiết yếu trong cơ thể. Thận đảm nhiệm việc lọc máu, loại bỏ độc tố, điều hòa huyết áp, cân bằng nước - điện giải và sản xuất hormone tạo máu.
Tuy nhiên, "người hùng thầm lặng" này có thể bị đe dọa bởi ung thư thận. Đây là tình trạng các tế bào thận tăng sinh bất thường, mất kiểm soát và hình thành khối u ác tính. Khi đó, không chỉ chức năng thận suy giảm mà còn kéo theo hàng loạt rối loạn nghiêm trọng ảnh hưởng đến toàn cơ thể.
Theo số liệu GLOBOCAN 2020, mỗi năm thế giới ghi nhận hơn 430.000 ca ung thư thận mới, trong đó Việt Nam chiếm khoảng 1.700 - 2.000 ca. Tỷ lệ mắc bệnh đang có xu hướng gia tăng toàn cầu, đặc biệt ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Sự gia tăng này một phần nhờ vào tiến bộ trong chẩn đoán hình ảnh, giúp phát hiện nhiều trường hợp tình cờ. Tuy nhiên, nó cũng phản ánh sự gia tăng của các yếu tố nguy cơ hiện đại như béo phì, hút thuốc và ô nhiễm môi trường.
Trong các loại ung thư thận, ung thư biểu mô tế bào thận (Renal Cell Carcinoma - RCC) chiếm khoảng 90% các ca bệnh. RCC tiến triển âm thầm, dễ di căn theo đường máu và thường không gây triệu chứng sớm.
Các dạng khác bao gồm ung thư tế bào chuyển tiếp (chiếm 5-7%), thường xuất phát từ bể thận; u Wilms gặp ở trẻ em; ung thư tế bào biểu mô ống rất hiếm gặp. Dù ít phổ biến hơn, các thể này thường diễn tiến nhanh và tiên lượng xấu hơn RCC.
Các triệu chứng của ung thư thận thường chỉ xuất hiện khi bệnh đã tiến triển, dù chỉ gặp ở dưới 10% bệnh nhân. Các dấu hiệu bao gồm đái máu không đau, đau âm ỉ vùng hông – lưng, sờ thấy khối vùng hạ sườn.
Các yếu tố nguy cơ rõ ràng liên quan đến ung thư thận gồm hút thuốc lá (tăng 50% nguy cơ mắc RCC), béo phì (gây rối loạn hormone và insulin, kích thích phát triển tế bào ung thư), tăng huyết áp (liên quan đến tổn thương vi mạch thận mạn tính), tiếp xúc hóa chất (chì, asen, thuốc trừ sâu) và yếu tố di truyền (Hội chứng Von Hippel–Lindau, Birt–Hogg–Dubé có thể làm tăng nguy cơ mắc RCC sớm).
Các phương pháp điều trị tiên tiến hiện nay bao gồm phẫu thuật nội soi qua phúc mạc hoặc sau phúc mạc để cắt u bảo tồn thận, hoặc cắt thận triệt căn. Tiêu hủy khối u bằng áp nhiệt (nhiệt đông cao tần). Hoặc phối hợp đa mô thức bằng hóa trị, miễn dịch, điều trị đích (nếu bệnh tiến xa).
Theo các nghiên cứu, khoảng 30-40% bệnh nhân được chẩn đoán ở giai đoạn di căn. Vì vậy, để không rơi vào "cái bẫy thầm lặng" này, mọi người cần nâng cao ý thức chủ động tầm soát.
Bác sĩ Phúc khuyến nghị nên đi khám nếu có một trong các dấu hiệu đái máu dù chỉ một lần và không đau; đau lưng một bên âm ỉ kéo dài không rõ nguyên nhân; sụt cân, mệt mỏi, sốt nhẹ kéo dài, thiếu máu không giải thích được.
Đặc biệt, những người trên 50 tuổi, có hút thuốc, tăng huyết áp, hoặc tiền sử gia đình có người mắc ung thư thận nên được siêu âm định kỳ mỗi 6 - 12 tháng.
