Tại sao thay đổi nhiệt độ đột ngột dễ gây đột quỵ?
Sự biến đổi nhiệt độ đột ngột có thể khiến huyết áp trồi sụt thất thường như "tàu lượn siêu tốc", trở thành tác nhân trực tiếp dẫn đến sốc nhiệt, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Vào mùa đông, di chuyển từ căn phòng ấm áp sang phòng thay đồ hay nhà tắm lạnh lẽo có thể gây ra sự thay đổi nhiệt độ đột ngột làm huyết áp biến động mạnh, gây áp lực lớn lên tim và mạch máu. Tình trạng này, kết hợp với sự thay đổi huyết áp thất thường dẫn đến những biến cố nguy hiểm như nhồi máu cơ tim và đột quỵ não hay còn gọi là hiện tượng "sốc nhiệt".
Bác sĩ Kondo, chuyên gia ngoại thần kinh tại Phòng khám SO Grace ở Tokyo, khẳng định có một mối liên hệ mật thiết giữa sốc nhiệt và chứng nhồi máu não. Đây là nguyên nhân hàng đầu khiến nhiều người cao tuổi ngã gục trong nhà vệ sinh hoặc phòng tắm vào mùa lạnh.
Sốc nhiệt là một cú sốc xảy ra với cơ thể khi nhiệt độ thay đổi đột ngột. Để giữ cho thân nhiệt luôn ở mức ổn định, cơ thể phải tự điều chỉnh huyết áp bằng cách co lại hoặc giãn ra các mạch máu tùy theo nhiệt độ môi trường xung quanh. Khi ở nơi lạnh, mạch máu sẽ co lại để giữ nhiệt không bị thoát ra ngoài, khiến huyết áp tăng vọt. Ngược lại ở nơi nóng, mạch máu sẽ giãn nở để tỏa bớt nhiệt, làm huyết áp sụt giảm nhanh chóng. Huyết áp trồi sụt thất thường và liên tục trong một khoảng thời gian ngắn đã tạo ra áp lực lớn, gây quá tải cho cả mạch máu và trái tim.
Mùa đông là thời điểm sốc nhiệt thường xảy ra khi đi tắm. Toàn bộ quá trình từ lúc bạn di chuyển giữa các phòng cho đến khi tắm xong sẽ tạo ra một "tàu lượn siêu tốc" của huyết áp, có thể dẫn thẳng đến cơn đột quỵ. Quá trình này chia 3 giai đoạn.
Nguy cơ bắt đầu ngay từ giai đoạn đầu khi cơ thể tiếp xúc với cái lạnh đột ngột, khiến các mạch máu co thắt mạnh và đẩy áp lực lên hệ thống vận mạch não tới mức báo động. Đối với những người vốn có sẵn mảng bám xơ vữa, dòng máu chảy xiết dưới áp lực cao có thể làm bong tróc các mảng này, gây tắc nghẽn lòng mạch và dẫn đến đột quỵ tức thì.
Nguy hiểm tiếp tục leo thang khi bước chân vào bồn nước nóng. Lúc này, hơi nhiệt khiến mạch máu giãn nở nhanh chóng, kết hợp cùng áp lực nước đè nặng lên tim làm huyết áp đang ở đỉnh cao bỗng nhiên "rơi tự do". Huyết áp tụt sâu làm giảm khả năng tưới máu lên não, khiến dòng chảy trong mạch chậm lại và ngưng trệ. Đây chính là môi trường lý tưởng để các cục máu đông hình thành, gây bít tắc mạch máu não, thậm chí khiến người tắm bất ngờ ngất xỉu và đối mặt với nguy cơ đuối nước ngay trong bồn.
Sau khi đã ấm người và bước ngược trở lại phòng thay đồ, một lần nữa mạch máu lại co lại, làm huyết áp đang thấp bỗng vọt lên cao. Tương tự giai đoạn đầu, hệ thống mạch máu lại phải gồng mình chịu đựng một đợt áp lực lớn khác.
Để bảo vệ bản thân và gia đình, đặc biệt trong những ngày giá rét, bác sĩ gợi ý "nguyên tắc vàng" giúp giữ cho huyết áp không bị biến động đột ngột. Việc đầu tiên là làm ấm không gian bằng đèn sưởi hoặc dùng hơi nước từ vòi sen xả nóng trước khi vào tắm. Khi tiếp xúc với nước, hãy giữ nhiệt độ ở mức ấm vừa phải (dưới 41°C) và không nên ngâm mình quá 15 phút. Tiếp theo, thay vì bước ngay vào bồn tắm hoặc dội nước lên người, hãy dùng nước ấm xối nhẹ lên tay và chân, những bộ phận xa tim nhất. Cách này giúp mạch máu giãn nở từ từ và cơ thể có thời gian thích nghi với nhiệt độ nước, tránh gây áp lực đột ngột lên tim.
Việc tắm ngay sau khi ăn hoặc uống rượu là thói quen cần tránh. Rượu bia làm hạ huyết áp, nếu kết hợp thêm việc tắm nước nóng sẽ khiến huyết áp biến động lớn. Ngoài ra, sau khi ăn no, dòng máu cần tập trung ưu tiên cho các cơ quan tiêu hóa. Sau khi ăn, cần nghỉ ngơi ít nhất một tiếng để cơ thể ổn định rồi mới nên đi tắm.
Người cao tuổi là nhóm dễ bị sốc nhiệt nhất do hệ mạch máu đã kém linh hoạt. Vì vậy, các thành viên trẻ trong gia đình nên tắm trước để hơi nước ấm tích tụ, giúp nâng cao nhiệt độ phòng tắm trước khi người lớn tuổi vào sau. Trong suốt quá trình này, nên thường xuyên kiểm tra và gọi hỏi từ bên ngoài để kịp thời phát hiện và xử lý các tình huống bất thường.
Trước và sau khi tắm, chuyên gia khuyên bạn uống một ly nước lọc hoặc trà ấm không chứa caffeine. Uống nước nhằm bù lại lượng nước mất đi do đổ mồ hôi, ngăn tình trạng "máu đặc", tác nhân hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu.
