Có nên chọn bạn hộ con?
Việc kiểm soát bạn bè của con đang trở thành chủ đề tranh luận khi ranh giới giữa bảo vệ và kiểm soát ngày càng mong manh.
Trách nhiệm của bố mẹ là giúp con tự định hướng trong các mối quan hệ xã hội, khuyến khích sự độc lập để phát triển lâu dài. Tuy nhiên, khi tình bạn trở nên độc hại, sự can thiệp là cần thiết.
Konstantin Lukin, nhà tâm lý học lâm sàng và sáng lập Trung tâm Trị liệu Lukin (Mỹ), cho biết việc hỗ trợ và thiết lập giới hạn rõ ràng giúp nhiều thanh thiếu niên thoát khỏi áp lực từ bạn bè không lành mạnh. Ông nhấn mạnh can thiệp cần dựa trên sự hỗ trợ, tránh kiểm soát hay chỉ trích.
Trước khi can thiệp, phụ huynh nên áp dụng phương pháp "tin tưởng nhưng kiểm chứng". Cha mẹ đặt niềm tin vào cảm xúc của con về tình bạn nhưng đồng thời chủ động tham gia cuộc sống của con để kiểm chứng. Đây là cách hiệu quả để hiểu con và nhóm bạn của chúng ở mọi độ tuổi.
Tiến sĩ Tom Milam, giám đốc y tế của trung tâm Iris Telehealth (Mỹ), cho biết cha mẹ thường có trực giác tốt khi nhận thấy hành vi, lời nói hoặc mạng xã hội của con có sự thay đổi bất thường.
Do đó, phụ huynh tin vào trực giác, không nên hoảng loạn nhưng cần hiểu rõ vấn đề trước khi trao đổi với con. Nếu phát hiện người hoặc nhóm nào ảnh hưởng tiêu cực, cha mẹ nên bắt đầu cuộc trò chuyện thẳng thắn với con về những lo ngại đó.
Nếu một tình bạn liên quan đến bắt nạt, tổn thương cảm xúc hoặc hành vi rủi ro, cha mẹ nên can thiệp. Tuy nhiên, việc can thiệp trực tiếp chỉ nên là bước cuối cùng khi cha mẹ thấy sự an toàn hoặc sức khỏe của con bị đe dọa rõ ràng và các phương pháp nhẹ nhàng không mang lại hiệu quả.
Ông nhấn mạnh rằng cha mẹ thường có thể cảm nhận khi có điều bất thường xảy ra. Cha mẹ cần chú ý các thay đổi về cảm xúc và hành vi của con. Khi con trở nên thu mình, lo lắng hoặc căng thẳng liên quan đến tình bạn, đó là dấu hiệu cảnh báo cần quan tâm.
Ngoài ra, các dấu hiệu khác như con không muốn đến trường hoặc tỏ ra sợ hãi cũng là cảnh báo quan trọng. Ngược lại, nếu con vui vẻ, thoải mái trong giao tiếp xã hội và cởi mở với cha mẹ, thì tốt nhất cha mẹ nên tôn trọng không gian riêng và lùi lại một bước.
Tiến sĩ Milam cho biết thêm trẻ dưới 13 tuổi thường xem cha mẹ là người lớn đáng tin cậy, vì vậy cha mẹ dễ ảnh hưởng đến bạn bè con trong độ tuổi này. Trẻ nhỏ thường kết bạn qua các hoạt động thể thao hoặc ngoại khóa, nơi cha mẹ có thể gặp gỡ và tương tác với bạn bè con và phụ huynh của họ, đồng thời chịu trách nhiệm sắp xếp thời gian, địa điểm cho các buổi gặp gỡ.
Ngược lại, trẻ từ 13 tuổi trở lên có mạng lưới xã hội ổn định, khiến cha mẹ khó tác động hơn. Việc thanh thiếu niên thiết lập khoảng cách xã hội, tư tưởng với cha mẹ là phù hợp với phát triển lứa tuổi, nhưng không phải tất cả bạn bè đều tích cực. Khi cảm thấy cha mẹ kiểm soát hoặc phán xét, thanh thiếu niên có thể xa cách, thậm chí vượt khỏi tầm giúp đỡ của cha mẹ.
Nhiều phụ huynh thường đặt câu hỏi khiến con cảm thấy bị xét xử, dẫn đến khép mình hoặc phòng thủ.
"Bố mẹ nên dùng từ ngữ cẩn trọng và giữ bình tĩnh để tránh leo thang xung đột", Milam khuyên.
Để giúp con phát triển tình bạn lành mạnh, phụ huynh cần giải thích rõ thế nào là tình bạn đúng mực và hướng dẫn con nhận biết hành vi hỗ trợ hay gây căng thẳng.
Thay vì phán xét, hãy lắng nghe và khuyến khích con suy ngẫm khi gặp tình bạn không lành mạnh, giúp con nhận ra điều bất ổn và hiểu rằng rời bỏ mối quan hệ không phù hợp là bình thường.
"Việc kiểm soát hoàn toàn thường không hiệu quả", Konstantin Lukin cảnh báo.
Thay vì cấm đoán con kết bạn, bố mẹ nên làm rõ kỳ vọng của gia đình và quan tâm đến đời sống xã hội của con. Đồng thời, lắng nghe và hỗ trợ con xây dựng lòng tự trọng cùng mối quan hệ tích cực sẽ có tác dụng lâu dài.
Quá trình này bắt đầu từ gia đình, bằng cách dạy con về tôn trọng và lòng tốt qua cách ứng xử của bố mẹ. Họ cần giữ giao tiếp cởi mở, nói thẳng về phẩm chất người bạn tốt và cách giải quyết xung đột tránh gây căng thẳng.
